جریان قضا شدن نماز صبح پیامبر چیه؟ این قضیه درسته؟ مگه امکان داره نماز پیامبر قضا شده باشه؟؟؟

این موضوع در بین علماء شیعه و سنی مشهور و مکرّر وارد شده است اما علماء در مورد آن اتفاق نظر ندارند:

علامه مجلسی در بحار نقل می فرماید:

رسول خدا (ص) از خیبر بیرون رفت و در راه به استراحت پرداخت و نگهبانی شب را به بلال سپرد و بعد به خواب رفت. بلال مدتی بیدار ماند و نماز خواند در نزدیکی های صبح به خواب رفت از قضا نه بلال بیدار شد و نه رسول خدا و نه کسی از اصحاب؛ تا خورشید طلوع کرد و حرارت خورشید آنها را بیدار کرد. ناگهان حضرت بیدار شد و فرمود: بلال چرا بیدارمان نکردی؟ 

بلال گفت: پدرم به فدایت یا رسول الله مرا هم مانند شما خواب ربود. 

حضرت فرمود: حرکت کنید؛ مقداری حرکت کرده بودند که حضرت ایستاد و وضو گرفت به بلال گفت؛ اذان بگو. 

آنگاه نماز صبح را قضا کرد و بعد فرمود: هر که نمازی را فراموش کند و بعد به یادش بیاید هر وقت که یادش آمد بخواند.

در اکثر منابع شیعه این قضیه به همین شکل وارد شده است و اکثر علماء شیعه آن را قبول دارند. ابن اثیر از علماء اهل تسنن می گوید این قضیه در بین علماء سنی شهرت دارد.

مرحوم شهید اوّل (از علمای بزرگ شیعه) در کتاب الذکری فرموده است: حکایت فوق را زراره به طور صحیح از امام باقر (علیه السّلام) نقل کرده و پس از نقل آن گوید: ندیده ام کسی این خبر را به عنوان عیب جوئی و نقص آن حضرت رد کند. 

مرحوم کلینی (از علمای بزرگ شیعه) در کتاب کافی از امام صادق نقل کرده که اعرج می گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: رسول خدا نماز صبحش به قضا ماند، خدا او را در خواب داشت تا آفتاب طلوع کرد و این رحمتی بود برای مردم، چون تا آن وقت اگر از مردم کسی نمازش به قضا می ماند مردم او را سرزنش کرده و می گفتند آیا به نمازت اهمیت نمی دهی. تا اینکه خواب آن حضرت سنّت و طریقه ای گردید تا اگر کسی نمازش قضا می شد در جواب مردم می گفت: کاری است که برای رسول خدا نیز پیش آمده است. پس خواب ماندن آن حضرت اسوه و رحمتی برای مردم شد و خدای سبحان بدین صورت به این امّت رحم کرد.

علامه مجلسی در بحارالانوار بعد از ذکر این قضیه فرموده است که ابن بکیر در موثقه خودش گفته است که پیامبر حتی یک سجده سهو نیز در طول نمازهای خود انجام نداد چون برای معصوم سهو و نسیان جایز نمی باشد. ولی این مسئله(یعنی قضا شدن نماز صبح پیامبر) از این بحث خارج است. چون پیامبر این مسئله را عمداً انجام داده است. این قضیه به امر خدا برای تعلیم امت و یا برای بعضی از مصالح بعید انجام شده است. چون حضرت در خواب نیز مثل بیداری به همه چیز عالم بوده و توجه دارد پس چطور ممکن است نماز را با علم به دخول و خروج وقت به قضا بگذارد. بلال هم مثل سایرین خسته بوده و ممکن بود در خواب بماند. مگر اینکه بگوئیم پیامبر در این لحظه و در این وقت مأمور به ترک نماز برای مصالحی با علم به دخول و خروج وقت بوده است. و به خاطر رحمت به این امت و تعلیم آنها مأمور به ترک نماز بوده است.

والا اگر مأمور به ترک نماز نبوده باشد، این مسئله با عصمت حضرت منافات دارد. به هر حال بعد از اینکه اکثر علماء این قضیه را نقل کرده و صحت آن را قبول کرده اند، در عین حال هیج کدام این قضیه را بر حضرت عیب و نقص ندانسته اند و آنها قضای این نماز را تابع یک سری مصالح و رحمت برای مردم دانسته اند.

در حالی که علمای شیعه معتقدند که فقط همین نماز از پیامبر قضا شده است ولی در روایات علمای اهل سنت آمده است که در یکی از روزهای خندق نماز خواندن برای حضرت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و اصحابش میسر نشد و نماز یک شبانه روز را یک جا در شب به جا آوردند. ولی در وسائل الشیعه به نقل از مجمع البیان نقل شده است که علی (علیه السلام) و پیامبر (صلّی الله علیه و آله) در لیله الهریر (خندق) نماز را با اشاره به جا آوردند و نماز قضا نشد و فقط یک بار و آن هم نماز صبح حضرت قضا شده است

اگر خدا همه جا هست پس چرا باید رو به قبله بایستیم؟!

در آموزه‌های قرآن کریم می‌خوانیم:

«به هر طرف که رو کنید خدا در آن سوی است».

«هرکجا باشید خداوند با شما است».

پس حضور خداوند در همه جا مطلب صحیحی است، ولی این موضوع با نماز خواندن مسلمانان به یک سمت (کعبه) منافاتی ندارد، بلکه انجام این فریضه الهی به سمت مسجد الحرام، امری است تعبدی و دارای حکمت، که توضیح آن در قالب چند نکته ذکر می‌شود:

1. در جایی از دستورات دینی گفته نشده است که نماز و برخی از دیگر عبادات باید به سمت خدا انجام شود، که چنین اشکالی مطرح شود که خدا همه جا هست، پس به هر سمتی می‌توان نماز خواند، بلکه در احکام و شرایط نماز آمده است که باید این عبادت، به سمت قبله (که همان کعبه در مکه است)، اقامه شود.

به عبارت دیگر، همان خدایی که فرموده است «به هر طرف رو کنید خدا در آن سوی است»، همو دستور داده است که به هنگام نماز به طرف مسجدالحرام نماز بخوانید؛ آن‌جا که می‌فرماید: «پس روى خود را به سوى مسجد الحرام کن! و شما [ای مسلمانان] نیز هر کجا باشید [در نماز] روى خود را به سوى آن بگردانید».

پس این موضوع، یک حکم تعبدی و از شرایط صحت نماز است؛ همان‌طور که خدا همه زبان‌ها را می‌داند، ولی باید نماز را به زبان عربی خواند.

2. گفتنی است که خانه کعبه، یادگار بت‌شکن تاریخ، حضرت ابراهیم(علیه السلام) بوده و قدیمی‌ترین پایگاه توحید است و توجه چندین‌باره در هر شبانه‌‌روز به آن، یادآور خاطرات توحیدی می‌باشد.

3. این‌که تمامی مسلمانان به یک‌سو نماز بخوانند نوعی وحدت و اتحاد را میان آنان رقم خواهد زد و نقطه مشترک قابل توجهی خواهد بود که می‌تواند همه را به یک‌سو متوجه سازد. و عکس آن، اگر هر کس به سویی بخواهد نماز بخواند تفرقه‌‌ای نازیبا در میان مسلمانان به وجود آمده و محتمل است که همین ناهماهنگی،‌ گسست‌های دیگری را نیز میان آنان رقم بزند؛ یعنی نمازی که باید جان‌‌مایه توحید و عاملی برای هم‌گرایی مسلمانان شود به نحوی عامل تفرقه آنان خواهد بود.

به عبارتی، نماز گزاردن به سوی کعبه، همه‌ی انسان‌‌ها را با تمامی اختلافات زمانی و مکانی و نیز اختلاف در عقاید و افکار، به یک جهت، متمرکز می‌کند و این لطیف‌ترین روحی است که می‌توان در کالبد بشر دمید و به آنان انسجام بخشید.

4. داشتن قبله‌‌ای واحد اختصاص به مسلمانان نداشته و سایر ادیان نیز چنین بوده‌‌اند. برای مثال بیت المقدس که قبله‌ی نخست مسلمانان محسوب می‌شود در ابتدا قبله‌ی یهودیان بود؛ از این‌رو، تا پیش از تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه، همواره پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) را سرزنش می‌کردند که اگر دین شما بر حق و دین ما باطل است، پس چرا به سوی قبله‌ی ما نماز می‌گزارید.